Το «κοσί», που σημαίνει τρέξιμο (από τα τουρκικά κοσάριμ, κοσίορουμ) είναι ένα δρομικό έθιμο που τελούνταν μόνο στους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου, που τον τιμούσαν ιδιαίτερα οι Επιβατιανοί , το οποίο συνέχισαν να τελούν οι Επιβατιανοί και όταν ήρθαν στη νέα πατρίδα, τους Νέους Επιβάτες Θεσσαλονίκης.
Τότε, την παραμονή του Αγίου Γεωργίου, δέκα έως δεκαπέντε παλικάρια γύριζαν στο χωριό για να μαζέψουν μαντήλια από τους αρραβωνιασμένους και τους νιόπαντρους, τα οποία έδεναν σε κλαδί ελιάς που είχαν μαζί τους. Ανήμερα και πριν από τη λειτουργία, κρεμούσαν τα μαντήλια σε σχοινί: πρώτα τα μεταξωτά, ύστερα τα λινά και για τον τελευταίο μία νεκροκεφαλή αλόγου, τσίπουρο και σκόρδα «για να μην τον πιάνει το μάτι τέτοιος ικανός που βρέθηκε».[1]
Μετά, έτρεχαν μισή ώρα περίπου ως το Ξάστερο και επέστρεφαν για να τερματίσουν στο χώρο που ήταν τοποθετημένο το σχοινί. Άνδρες που βρίσκονταν εκεί κοντά σχημάτιζαν την απαραίτητη για την περίσταση ελλανόδικο επιτροπή. Ύστερα από την απονομή, όλοι οι νέοι παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία και απολείτουργα, φορώντας τα μαντήλια στο λαιμό, γύριζαν στο χωριό τραγουδώντας το τραγούδι του Αγίου: “Αη- Γιώργη αφέντη μου, αφέντη καβαλάρη, αρματωμένος με σπαθί και μ’ αργυρό κοντάρι…”
Στα σπίτια, οι νοικοκυρές περίμεναν τους αγωνιστές με κεράσματα, πασχαλιές και φιλοδωρήματα, από τα οποία οι νέοι άλλα έδιναν στην Εκκλησία και άλλα κρατούσαν για να γλεντήσουν.
Το έθιμο λειτούργησε ως τρόπος διάκρισης και προβολής της λεβεντιάς των παλικαριών καθώς η επιβράβευση με μαντήλια και ο ιδιαίτερος τρόπος που τα φορούσαν, δεμένα διαγώνια στο λαιμό με τις μύτες πίσω, συμβόλιζε την αναγνώριση της λεβεντιάς τους. Η χαρά ήταν μεγαλύτερη για τους πρώτους, αφού η νίκη τους ήταν το κύριο θέμα συζήτησης σε όλο το χωριό.[2]
Το έθιμο στις μέρες μας ανέλαβε να διατηρήσει ο Πολιτιστικός Σύλλογος «ΝΕΟΙ ΕΠΙΒΑΤΕΣ», πραγματοποιείται σε ημερομηνία που ορίζει το ΔΣ του Συλλόγου, συμμετέχουν αγόρια και κορίτσια των μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου Ν. Επιβατών (1ο ΓΕΛ Θερμαϊκού), τελείται στην παραλία των Ν. Επιβατών και περιλαμβάνει εκτός από τους αγώνες δρόμου και άλλα τοπικά έθιμα, όπως η προσφορά λευκού μαντηλιού, σε κάθε έναν που συμμετέχει, ως έπαθλο, που προσφέρουν οι οικογένειες των αρραβωνιασμένων και νιόπαντρων παιδιών του χωριού, αλλά και ο Σύλλογος, καθώς και ιδιαίτερο για τον πρώτο της ομάδας των μεγαλύτερων αγοριών και την πρώτη των μεγαλύτερων κοριτσιών, ενώ ο τελευταίος της ομάδας των μεγαλύτερων αγοριών εκτός από μαντήλι παίρνει ως έπαθλο την «κοκάλα», που είναι κόκαλο από το πόδι αγελάδας, τσίπουρο και σκόρδα.
Το έθιμο «Κοσί» με ενέργειες του του Πολιτιστικού Συλλόγου «ΝΕΟΙ ΕΠΙΒΑΤΕΣ» έχει εγγραφεί ως στοιχείο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας τον Ιούλιο του 2023.
Ζωή Στ. Ζαχαριάδου
Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου «ΝΕΟΙ ΕΠΙΒΑΤΕΣ»
Εκπ/κός Φ.Α., M.Sc., M.Ed.
[1] Βέικου- Σεραμέτη Κ. (1981/ 82), Γραφές για τη «Χαμένη Πατρίδα»
[2] Βέικου- Σεραμέτη Κ. (1981/ 82), Γραφές για τη «Χαμένη Πατρίδα»