Σύντομη ιστορία των Νέων Επιβατών


Η κοινότητα των Νέων Επιβατών ιδρύθηκε το 1924 και κατοικήθηκε εξ΄ ολοκλήρου από πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν το 1922 από τους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης.

Επιβάτες Ανατολικής Θράκης

Οι Επιβάτες ήταν ελληνόφωνη κωμόπολη στην Βόρεια Προποντίδα με μακραίωνη ιστορία που η απαρχή της ξεκινά από την ίδρυση των ελληνικών αποικιών στην αρχαιότητα. Για αιώνες, αποτέλεσε το περικάρπιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αφού απείχε από την Κωνσταντινούπολη μόλις 60 χιλιόμετρα, για αυτό και έζησε τεράστιες καταστροφές στην προσπάθειά της να την υπερασπιστεί.

Επιβάτες 1911, Διακρίνεται στο βάθος ο Ναός της Οσίας Παρασκευής της Επιβατινής.

Οι κάτοικοί της ασχολούνταν με τη γεωργία, την αλιεία, τη ναυτοσύνη, το εμπόριο και κάποιοι είχαν αναπτύξει σπουδαία επιχειρηματικότητα στην Πόλη. Στους Επιβάτες συνέβαινε κάτι μοναδικό. Υπήρχαν δύο συνοικίες με πολύ έντονες και διακριτές διαφορές μεταξύ τους: τα τζαμαλατζίδικα, στα οποία κατοικούσαν οι λαϊκές τάξεις και τα αρχοντικά, όπου έμεναν οι πλούσιοι. Στο κέντρο του οικισμού δέσποζε ο ναός της πολιούχου, της Οσίας Παρασκευής της Επιβατινής, την οποία ευλαβούνταν όλοι οι κάτοικοι της Ανατολικής Θράκης. Η Οσία Παρασκευή κατείχε κορυφαία θέση στις συνειδήσεις των κατοίκων. Πολλά είναι τα καταγεγραμμένα θαύματα στα οποία μαρτυρείται η προστασία της Οσίας στους συγχωριανούς της από εχθρικές επιβουλές. Δεν είναι τυχαίο ότι η μέρα του ξεριζωμού των Επιβατινών από την πατρογονική τους γη, συνέπεσε την ημέρα της γιορτής της Οσίας, 14 Οκτωβρίου 1922. Σε μεγάλα ύψη αγιότητας έφτασε και ο κατά σάρκα αδελφός της Οσίας Παρασκευής, ο Όσιος Ευθύμιος ο Μυροβλήτης, ο οποίος διετέλεσε Επίσκοπος Μαδύτου Ελλησπόντου.

Από το 1856 η κωμόπολη των Επιβατών από απλή πολίχνη μετατράπηκε σε πνευματικό φάρο του Ελληνισμού της Ανατολής, χάρη στον Επιβατινό Ευεργέτη, Σαράντη Αρχιγένη και τη Φαναριώτισσα σύζυγό του, Ελένη, όταν το ζεύγος ίδρυσε τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια, τα οποία λειτούργησαν αδιάλειπτα μέχρι του 1922. Τα Αρχιγένεια ήταν εκπαιδευτικά ιδρύματα ακαδημαϊκού επιπέδου. Από εκεί αποφοιτούσαν ιερείς, δάσκαλοι και δασκάλες, οι οποίοι με κίνδυνο, πολλές φορές, της ζωής τους δίδασκαν την ελληνική γλώσσα και την χριστιανική πίστη, στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην Ανατολική Θράκη, τον Πόντο, τη Μικρά Ασία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, την Κύπρο και την Αίγυπτο. Για αυτή τους την προσφορά στο Γένος, ο Σαράντης και η Ελένη Αρχιγένη ανακηρύχτηκαν εθνικοί ευεργέτες. Το παράδειγμά τους ακολούθησαν και άλλοι κάτοικοι των Επιβατών και έτσι ο αριθμός των ευεργετών του τόπου μεγάλωσε. Ως φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης στη μνήμη τους, τελείται κάθε χρόνο στους Ν. Επιβάτες μνημόσυνο, υπέρ αναπαύσεως των ψυχών τους.

Γνωστοί Έλληνες με καταγωγή από τους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης ήταν:

α) Ο Βλάσης Γαβριηλίδης,
ιδρυτής της εφημερίδας «Ακρόπολις». Θεωρείται ο «πατέρας» της δημοσιογραφίας στη νεότερη Ελλάδα.( Ο δρόμος που εφάπτεται με το κτίριο του σχολείου μας φέρει το όνομά του.)

β) Η λαογράφος Κατίνα
Βέϊκου–Σεραμέτη που κατέγραψε και διέσωσε ήθη, έθιμα, πολύτιμες μαρτυρίες, λεξιλόγιο της τοπικής
διαλέκτου των Επιβατών Ανατολικής Θράκης και των περιχώρων του.

γ) Ο ηθοποιός Κώστας Βουτσάς κ.α.

Νέοι Επιβάτες

Στη νέα πατρίδα, κάτω από αντίξοες συνθήκες, οι Επιβατινοί εγκαταστάθηκαν, 25 χιλιόμετρα ανατολικά της Θεσσαλονίκης, στη θέση Μπαχτσέ Τσιφλίκ, τμήμα του τσιφλικιού Χατζήμπαλη, σε μία περιοχή όπου μέχρι το 1912 αποτελούσε ιδιοκτησία του Τούρκου, Χασάν Μπέη και υπάγονταν στην κοινότητα της Επανομής. Ο μπέης διέθετε δύο κατοικίες. Η θερινή ήταν εκεί που βρίσκεται σήμερα ο Ιερός Ναός της Οσίας Παρασκευής.

Η ίδρυση των Νέων Επιβατών σε αγροτική περιοχή σήμαινε την απομάκρυνση των αρχόντων που προτίμησαν τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Το έδαφος στο νέο τόπο θύμιζε τους Επιβάτες της Θράκης, ήταν εύφορο, αλλά εγκαταλελειμμένο, γεμάτο αγριόχορτα, κολλιτσίδες και τσακάλια. Με την εργατικότητα που τους διέκρινε, οι Επιβατινοί κατόρθωσαν να καθαρίσουν τη γη, να τη μετατρέψουν αρχικά σε καλλιεργήσιμη και στη συνέχεια σε επίγειο παράδεισο! Προοδευτικοί καθώς ήταν ασχολήθηκαν με τη γεωργία, τα ναυτικά, την αλιεία και το εμπόριο. Περισσότερο όμως ανέπτυξαν την αμπελουργία, φύτεψαν ποικιλίες: ροζακί, σουλτανί, μοσχάτο. Το 1925 δημιούργησαν τον «Αμπελουργικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό».


Το 1936 κατασκευάστηκε σιδερένια προβλήτα στη θάλασσα, στη θέση της πρόχειρης ξύλινης που υπήρχε ήδη από το 1924, ενώ το 1961 τσιμεντοποιήθηκε. Εκεί γινόταν καθημερινά η επιβίβαση των επιβατών στα καραβάκια που εκτελούσαν τη θαλάσσια συγκοινωνία με τη Θεσσαλονίκη, κατά τους θερινούς μήνες.

Οι Επιβάτες, όπως και τα γειτονικά προάστια της ανατολικής ακτής του Θερμαϊκού (Περαία και Αγία Τριάδα), έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή στους Θεσσαλονικείς, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Στο παραλιακό μέτωπο του αιγιαλού χτίστηκαν εξοχικά κέντρα με ξύλινα υπόστεγα, τα λεγόμενα «τσαρδάκια», όπου οι θαμώνες απολάμβαναν τα νόστιμα θαλασσινά, δίπλα στο κύμα. Με την πάροδο του χρόνου, προστέθηκαν και πίστες χορού, έτσι τα εστιατόρια απέκτησαν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Οι όμορφες αναμνήσεις που πρόσφερε ο τόπος στους παραθεριστές υμνήθηκαν με τον πιο μελωδικό τρόπο από το λαϊκό τραγουδιστή Βασίλη Τσιτσάνη στο γνωστό τραγούδι: Μπαχτσέ τσιφλίκι.


Στον άνω οικισμό των Ν. Επιβατών, ήδη από το 1925 λειτουργούσε Ιερός Ναός της Οσίας Παρασκευής, με ξύλινη κατασκευή. Το 1929 ξεκίνησε η ανέγερση νέου πέτρινου ναού που ολοκληρώθηκε το 1945. Στη θέση του ξύλινου ναού υπάρχει σήμερα παρεκκλήσι στο όνομα του Όσιου Ευθύμιου και της Οσίας Παρασκευής. Στον κάτω οικισμό χτίστηκε ναΐσκος στο όνομα των Αγίων Αναργύρων, Κοσμά και Δαμιανού. Από το 2022, ο ναός καθιερώθηκε να τιμάται και στη μνήμη του Αγίου Στεφάνου και ιδρύθηκε νέα εκκλησιαστική ενορία.


Το 1928 ιδρύθηκε ο Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Όμιλος Ν. Επιβατών, γνωστός ως Π.Α.Ο.Ν.Ε. Υπήρξε από τα πρώτα αθλητικά σωματεία στην Ελλάδα.

Η εκπαίδευση από τον πρώτο κιόλας χρόνο στη νέα πατρίδα ήταν το κύριο μέλημα των προσφύγων, μια και οι Επιβάτες Ανατολικής Θράκης υπήρξε πόλη των γραμμάτων. Προς τιμήν του μεγάλου τοπικού ευεργέτη, το δημοτικό σχολείο των Ν. Επιβατών ονομάστηκε «Αρχιγένειο». Το 1979 λειτούργησε το Γυμνάσιο Ν. Επιβατών, ως παράρτημα αρχικά του Γυμνασίου Ν. Μηχανιώνας, ενώ στη συνέχεια αυτονομήθηκε. Κατά το σχολικό έτος 1979/80 στελεχώθηκε με μαθητές από την Περαία και τους Ν. Επιβάτες, ενώ από την επόμενη σχολική χρονιά 1980/81 προστέθηκαν και μαθητές από την Αγία Τριάδα. Το Γυμνάσιο αρχικά στεγάστηκε στο κτίριο που βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο των Ν. Επιβατών, δίπλα από τη λεωφόρο Θεσσαλονίκης (εκεί όπου σήμερα στεγάζεται το ΚΕΠ Θερμαϊκού). Το 1986 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του νέου κτιρίου, επί της οδού Βλάση Γαβριηλίδη και λειτούργησε τη χρονιά εκείνη και η Α΄ τάξη του Λυκείου Ν. Επιβατών. Όταν προέκυψε η συνένωση των κοινοτήτων το Λύκειο των Ν. Επιβατών μεταφέρθηκε στην Περαία και μετονομάστηκε σε 1 ο ΓΕΛ Θερμαϊκού.

Στους Νέους Επιβάτες σήμερα έχουν συσταθεί δύο πολιτιστικοί σύλλογοι: οι « Νέοι Επιβάτες» και οι «Επιβάτες στους Αιώνες». Οι σύλλογοι αναβιώνουν κάθε χρόνο έθιμα που έφεραν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως: τη Τζαμάλα (καμήλα), την παραμονή του Αγίου Δημητρίου,

τη βαρβάρα, ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας,

τα κόλλυβα του Αγίου Νικολάου, ανήμερα της ονομαστικής εορτής,

το κάψιμο του Ιούδα, τη Μεγάλη Παρασκευή,

το κοσί (τρέξιμο), παραμονή του Αγίου Γεωργίου.

Το 1997 με την πρώτη συνένωση κοινοτήτων (σχέδιο Καποδίστριας), η κοινότητα των Ν. Επιβατών ενώθηκε με τις κοινότητες της Περαίας και της Αγίας Τριάδας και σχημάτισαν τον πρώτο πυρήνα του Δήμου Θερμαϊκού. Το 2010 με τη νέα διευρυμένη συνένωση, συμπεριλήφθησαν στο Δήμο Θερμαϊκού και οι δήμοι της Ν. Μηχανιώνας και Επανομής.


Σήμερα η κωμόπολη των Ν. Επιβατών αριθμεί γύρω στους 6.000 μόνιμους κατοίκους, ενώ την περίοδο του καλοκαιριού ο πληθυσμός υπερδιπλασιάζεται, λόγω της τουριστικής κίνησης. Εγχώριοι παραθεριστές και αλλοδαποί τουρίστες, κατακλύζουν την κοσμοπολίτικη παραλία της για να θαυμάσουν την ομορφιά του τοπίου και να απολαύσουν ανεπανάληπτα ηλιοβασιλέματα.

Σύνταξη κειμένου: Ρουσάκη Αιμιλία, φιλόλογος Γυμνασίου Νέων Επιβατών.

Πηγές: Παλάζη Μαριάνθη, Ένα όνομα, δύο τόποι: Επιβάτες Ανατολικής Θράκης Νέοι Επιβάτες Θεσσαλονίκης, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Αθήνα 2009.
Κουμπαρούλης Θάνος, Επιβατών Εγκώμιον, Περαία Θεσσαλονίκης 2005.

https://www.thermaikos.gr/episkeptis/koinotites-tou-dimou/neoi-epivates/